Ik ben er even niet.
documentaire Maartje Nevejan
In de filmhuizen door heel NL vanaf 20 juni 2019

Het beeld stilzetten..
Dat doet filmmaakster Maartje Nevejan aan het begin van Ik ben er even niet met een oud filmpje van zichzelf. Op een zomerse stranddag speelt zij als klein meisje in de branding. “Je stopte ineens”, vertelt haar moeder over de onrustbarende momenten dat haar dochtertje helemaal wegviel. ‘Absence epilepsie’, luidde de diagnose na medisch onderzoek. Een korte hapering in het brein, die vooral bij kinderen veel voorkomt. “Wat zou er in dat koppie omgaan?,“ vroeg Nevejans moeder zich vroeger wel eens af. Met een documentaire geeR de filmmaakster nu antwoord op die vraag.
Het is een zinnelijke film geworden die persoonlijke verhalen en wetenschappelijke bevindingen vervlecht in grote levensvragen, en die vooral gaat over de kracht en de beperking van de menselijke verbeelding. Het beeld stilzetten  toont alleen hoe het er van buitenaf uitziet als iemand even wegvalt. De geregistreerde hersengolven op de uitdraai van een EEG maken de verstoring meetbaar. “Er is geen bewustzijn. Je slaat niks op”, reproduceert een hersenonderzoeker wat de boeken hem leren. Maar Maartje Nevejan heeft tijdens haar absenses wél iets opgeslagen. Overweldigende beelden en sensaties waar een volwassene geen woorden voor heeR, laat staan een kind. En zij blijkt niet de enige. Vier jonge mensen proberen in de film te vertellen waar zij naartoe gaan als ze even weg zijn. Bijzonder is dat zij gekoppeld zijn aan kunstenaars die helpen om hun ongrijpbare ervaringen te verbeelden: een onmetelijke ruimte, klanken die hen meevoeren, het opdoemen van angstaanjagende gestaltes. Nevejans eigen zoon, die dezelfde aandoening heeft als zijn moeder, zette de filmmaakster op dit spoor toen hij als achtjarige voor een kunstwerk stond en zei: “Zo voelt het!”
De uitkomsten van Nevejans ontdekkingstocht zijn ontnuchterend en tegelijk geestverruimend. Een nadere analyse van de angstbeelden die de absences oproepen – waaronder die van Nevejan zelf waar geestig genoeg de vrouwelijke tv-detective Pepper een rol in speelt – leidt naar het vermogen van het (kinder)brein om een innerlijke werkelijkheid te construeren. Maar de film exploreert ook de mogelijkheid dat de menselijke waarneming zich bij zo’n absence juist verruimt. Wat is de relaAe tussen het groenige schijnsel dat een meisje telkens ervaart en het noorderlicht dat door magneAsche deeltjes uit de ruimte wordt veroorzaakt? En is het toevallig dat de zoon van Nevejan zich als student sterrenkunde bezighoudt met de zwarte gaten in ons universum? Beeldend kunstenaar Anish Kapoor, bij wie Nevejan met twee van haar hoofdpersonen op bezoek gaat, verbreedt de absence- ervaring naar levensvragen waar niemand het antwoord op heeft. Waar komen we vandaan? Wat is er nog meer dan de objecAeve werkelijkheid die we dagelijks waarnemen?
Zo helder als de denkstappen zijn waar Nevejan het filmpubliek in meeneemt, zo zinnelijk en associaAef is de beeld- en geluidsmontage waar haar eigen sensaAes en die van haar jonge hoofdpersonen in zijn vervat. De glinstering van zonlicht, de schaduwen op een schilderij, het grommen van een wolf, het duizelingwekkende zwart van Kapoor, de vingerafdruk uit de tv- intro van Pepper; film is hier een medium om binnenwerelden te ontsluiten. In ben er even niet is een reis langs weten, niet weten en de ruimte daartussen, waarin het stilvallen van een klein meisje dat in de branding speelt een plek krijgt in de onmetelijkheid van het universum.

Marijn van der Jagt